عمل جراحی فک یا  جراحی ارتوگناتیک به اصلاح بی نظمی و عدم تقارن استخوان های فک برای بهبودی عملکرد دندان ها و بایت می پردازد. با انجام این تغییرات ممکن است ظاهر صورت فرد نیز بهبود پیدا کند.

برای اصلاح مشکلات فکی جدی که با ارتودنسی درمان نشده اند، می توان از جراحی فک کمک گرفت. در اغلب موارد، قبل و همچنین پس از جراحی فک و تا زمان بهبودی کامل، بریس های ارتودنسی روی دندان بیمار قرار دارند. متخصص ارتودنسی می تواند با جراح فک و صورت برای مشخص کردن برنامه درمانی مشورت و همکاری داشته باشد. جراحی فک پس از توقف رشد یعنی حدودا در سنین ۱۴ تا ۱۶ سالگی برای خانم ها و ۱۷ تا ۲۱ سالگی برای آقایان قابل انجام است. در صورتی که بیمار به هر یک از شرایط زیر دچار بود، باید جراحی فک انجام دهد.

• مشکلات بایت ناشی از ساختار استخوان فک

ریتینر (ارتودنسی متحرک)، ارتودنسی ثابت و کشیدن دندان اولین روش هایی است که برای اصلاح مشکلات بایت (مال اکلوژن) به ذهن هر دندانپزشکی می رسد. با این وجود در صورتی که مشکلات بایت بسیار شدید یا ناشی از  ساختار استخوان فک باشند، جراحی فک بهترین راه حل است. جراحی فک می تواند مشکلاتی زیر را اصلاح کند:

• اوربایت
• آندربایت
• کراس بایت
• اُپن بایت

انحراف، جلو یا عقب بودن فک

زمانی که فک بالا و پایین با هم تقارن ندارند، در واقع استخوان در یکی از آن دو بیش از دیگری رشد کرده است.

• اگر فک پایین جلوتر باشد، ممکن است بیمار به هایپرپلازی مندیبل (رشد بیش از حد استخوان فک پایین) یا هایپوپلازی ماگزیلا (عدم رشد کافی استخوان فک بالا) مبتلا باشد.
• اگر فک پایین عقب تر باشد، ممکن است بیمار به هایپرپلازی ماگزیلا ( رشد بیش از حد استخوان فک بالا) یا هایپوپلازی مندیبل (عدم رشد کافی استخوان فک پایین) دچار باشد.
• انحراف و عدم تقارن فکین ممکن است ناشی از رشد چندین سندروم باشد که در نتیجه، این سندروم ها مانع رشد یک سمت از فک یا رشد بیش از حد سمتی دیگر شوند.

تمام این شرایط نیازمند جراحی یا تراشیدن فک ها می باشد. جلو یا عقب بودن فکین ممکن است از سنین پایین مشخص باشد، اما والدین باید تا سنین جوانی فرزندان و اتمام رشد استخوان ها صبر کنند و سپس برای جراحی فک اقدام کنند. کودکان می توانند از ریتینر، هدگیر یا بریس های ثابت ارتودنسی برای بهبود مشکلات فک تا زمان رسیدن به سن مناسب کمک بگیرند. پس از این زمان بیمار می تواند جراحی فک پایین جلو آمده یا عقب رفته را انجام دهد.

• ضربه یا آسیب به صورت

در صورتی که استخوان فک شکسته شده و یا طی حادثه ورزشی، تصادف و غیره به دندان ها و لثه ها آسیب وارد شود، عمل جراحی فک بهترین گزینه برای برگرداندن عملکرد فک و تقارن چهره می باشد.

• درد مزمن استخوان فک

مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) بین فک بالایی و پایینی قرار دارد. شما می توانید این مفصل را با قرار دادن یک انگشت روی گوش و همزمان باز کردن دهان حس کنید. حرکتی که احساس می کنید باید متناوب و بدون خلل باشد. البته در صورتی که فکتان قفل کرده و یا با باز کردن زیاد دهان احساس درد می کنید، ممکن است دچار اختلال مفصل گیجگاهی فکی شده باشید که در برخی مواقع موجب تورم و تضعیف بافت های اطراف می شود.

پزشکان همیشه سعی می کنند تا حد امکان از روش های غیر تهاجمی برای درمان اینگونه اختلالات استفاده کنند. در برخی موارد اختلال مفصل گیجگاهی فکی با استفاده از محافظ های دهانی، ریتینر و یا دیگر بریس های ارتودنسی قابل درمان است. اما در موارد جدی تر، عمل جراحی فک برای بازگرداندن عملکرد فک و کاهش درد بیمار الزامی می باشد.

• تومور ها و کیست های فک

فک و دهان از بافت های مختلفی تشکیل شده اند که شامل بافت عضله، استخوان، غدد و مخاط می باشد. این باعث می شود تا  فکین بیش از سایر بخش های بدن در خطر تشکیل تومور و کیست قرار داشته باشند، خصوصا اگر بیمار سیگار یا الکل مصرف کند.

اگر تومور ها درون یا اطراف استخوان فک رشد کنند، باید برای جلوگیری از مشکلاتی همچون مال اکلوژن و نافرمی فکین هر چه سریع تر آنها را با جراحی خارج کرد.

اگر تومور یا کیستی سرطانی شود، بیمار باید از روش های شیمی درمانی و پرتو درمانی برای خلاصی از آنها کمک بگیرد.

آمادگی های لازم قبل از عمل جراحی فک

در اغلب موارد، قبل از عمل جراحی فک لازم است به متخصص ارتودنسی مراجعه کرد و درمان ارتودنسی را آغاز کرد. معمولا طول مدت زمان ارتودنسی 12 تا ۱۸ ماه می باشد و پس از این زمان دندان ها ردیف و صاف شده و برای جراحی فک آماده می باشند.

همانطور که قبل تر گفته شد، متخصص ارتودنسی و جراح فک و صورت برای پیاده کردن برنامه درمانی بیمار با یکدیگر همکاری می کنند. تهیه عکس های ایکس ری و مدل هایی از دهان و دندان ها بخشی از برنامه جراحی فک می باشد. گاهی اوقات تفاوت در روی هم قرار گرفتن دندان ها نیازمند تغییر شکل دندان ها، پوشیده شدن با روکش یا اینله اُنله یا هر دوی آنهاست.

روند عمل جراحی فک

گذشته از شرایط خاص هر بیمار، جراحی فک عملی طولانی و بسیار دقیق است. علت پیچیدگی این عمل آن است که نه تنها خود استخوان فک باید اصلاح شود، بلکه جراح باید از عملکرد  و ارتباط صحیح آن با دندان ها و سایر اعضای صورت اطمینان حاصل کند. در صورتی که یکی از این عوامل درست کار نکند، می تواند مشکلات جدی تری را به همراه داشته باشد.

روند جراحی از پیدا کردن بهترین جراح فک و صورت و گرفتن وقت مشاوره با وی آغاز می شود. طی این جلسه جراح بیمار را معاینه می کند و مشخص می کند که آیا جراحی برای وی لازم است یا خیر. سپس عکس های ایکس ری از فک گرفته می شود تا مدلی سه بعدی و حقیقی از آن تهیه شود. پزشک از این مدل برای مشخص کردن استراتژی جراحی فک استفاده می کند تا روز جراحی از نحوه دقیق انجام کار اطلاع داشته باشد. کل روند جراحی فک، از روز مشاوره تا زمان بهبودی بعد از عمل، حدودا چندین ماه طول می کشد.

با اینکه عمل جراحی فک ممکن است ترسناک و وقت گیر به نظر برسد، اما برای برخی مشکلات تنها راه حل موجود محسوب می شود. پس از این عمل، نه تنها عملکرد فک بسیار افزایش می یابد، بلکه تغییرات چهره پس از جراحی فک نیز بسیار قابل توجه خواهد بود.